Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου ( TTIP ) . Απειλή ή ευκαιρία για την Ευρώπη ?

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ  Ε.Ε. και ΗΠΑ για την απελευθέρωση του εμπορίου και των επενδύσεων  ( Transatlantic Trade and Investment Partnership – TTIP )  συνεχίζονται  με αργό ρυθμό  και με μυστικότητα  .   Η συμφωνία αυτή  φιλοδοξεί να δημιουργήσει  την μεγαλύτερη εμπορική ένωση στον κόσμο , καθότι αφορά 850 εκατ. κατοίκους και καλύπτει περίπου το 50% του παγκόσμιου εμπορίου .  Ουσιαστικά αποτελεί μια προσπάθεια των ΗΠΑ και της  Ε.Ε. να καταργήσουν κάθε είδους εμπόδιο  στις μεταξύ τους συναλλαγές και να δημιουργήσουν  ένα  ρυθμιστικό πλαίσιο  λειτουργίας  των επιχειρήσεων που θα  είναι  πιο ισχυρό από τις  εθνικές  νομοθεσίες και ρυθμίσεις  .

Με αυτό τον τρόπο ενισχύεται η  παγκοσμιοποίηση  παρακάμπτοντας  πολλές φορές την βούληση των κυρίαρχων κρατών  να νομοθετούν και να εφαρμόζουν  εθνικές πολιτικές  σε συγκεκριμένους τομείς που αφορούν  την οικονομία  , την υγεία , την απασχόληση  , τον πολιτισμό  και αλλού .  Έτσι ανακύπτει και πάλι το κυρίαρχο ερώτημα της  σύγκρουσης ανάμεσα στην πολιτική , τη δημοκρατία , την εθνική κυριαρχία και την παγκοσμιοποίηση  .

Υπάρχει έντονος προβληματισμός κυρίως στις χώρες της Ε.Ε για τους κινδύνους  μιας  τέτοιας συμφωνίας που ενισχύει ουσιαστικά τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών σε βάρος των μικρότερων εταιρειών και των ευρωπαίων καταναλωτών .

Οι βασικές αντιρρήσεις και επιφυλάξεις που υπάρχουν  για την υιοθέτηση της συμφωνίας TTIP  είναι οι ακόλουθες :

• Ο διακανονισμός αντιδικιών μεταξύ κυβερνήσεων και πολυεθνικών εταιρειών από υπερεθνικούς διαιτητικούς μηχανισμούς  ( ISDS)  που θα παρακάμπτουν την εθνική νομοθεσία και τα εθνικά δικαστήρια και στους οποίους θα προσφεύγουν οι πολυεθνικές εταιρείες όταν κρίνουν ότι θίγονται τα συμφέροντα τους από κάποια εθνική νομοθεσία .  Χαρακτηριστικά παραδείγματα  είναι  η καταδίκη του Μεξικού σε αποζημίωση  € 66 εκ στην αμερικανική εταιρεία Cargill  διότι νομοθέτησε νέα φορολογία ,  της  Σρι Λάγκα  η οποία διατάχθηκε να πληρώσει 60 εκ  δολάρια  στην Deutsche Bank , λόγω τροποποίησης της σύμβασης για το πετρέλαιο . Δηλαδή ένας νόμος ή κανονισμός που θα μπορούσε να βλάψει τα συμφέροντα μιας πολυεθνικής θα κρίνεται όχι στα εθνικά δικαστήρια , αλλά σε ένα υπερεθνικό διαιτητικό μηχανισμό .
• Η ανατροπή του ευρωπαϊκού μοντέλου για το Δημόσιο και το Κράτος , διότι επιβάλλεται πλήρης απελευθέρωση της αγοράς των υπηρεσιών       ( υγεία , παιδεία δημόσια αγαθά κτλ ) στον ιδιωτικό τομέα  χωρίς κανένα περιορισμό . Αυτό ανάγκασε  την κυβέρνηση Κάμερον  μετά από διαμαρτυρία εκατοντάδων χιλιάδων βρετανών , να δεσμευτεί ότι θα διαφυλάξει και θα εξαιρεθεί από την διαπραγμάτευση το Εθνικό Σύστημα Υγείας της χώρας αυτής !
• Η αποδυνάμωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων . Η εναρμόνιση των συμφωνιών σε ελάχιστο κοινό παρονομαστή και δεδομένου ότι οι ΗΠΑ έχουν κυρώσει μόνο δύο από τις οκτώ βασικές συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας , οποίες αποσκοπούν στην προστασία των εργαζομένων , οδηγεί στο συμπέρασμα  ότι  η διατλαντική προσέγγιση ισοδυναμεί με υποβάθμιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων .
• Η απλοποίηση των τεχνικών προτύπων και προδιαγραφών μπορεί να απειλήσει την διατροφική ασφάλεια διότι στην Ευρώπη ισχύουν πιο αυστηροί κανόνες . Συγκεκριμένα ισχύει η  « αρχή της προφύλαξης » με βάση την οποία απαγορεύεται η κυκλοφορία ενός προϊόντος αν υπάρχουν αμφιβολίες ότι μπορεί να προκαλέσει βλάβη στον άνθρωπο , ενώ στις ΗΠΑ απαιτείται να αποδειχθεί με αδιάψευστο τρόπο ότι το προϊόν είναι επιβλαβές για να αποσυρθεί από την αγορά . Στο πλαίσιο αυτό η  απελευθέρωση  γενετικά τροποποιημένων προϊόντων αποτελεί ένα κίνδυνο για την Ευρώπη αν καταργηθεί η αρχή της προφύλαξης .
• Η απουσία κυρώσεων κατά των καταχρήσεων που αφορούν  την  προστασία του περιβάλλοντος  , του κλίματος ,  του αγροτικού κόσμου τα δικαιώματα των ζώων , και γενικά την αειφόρο ανάπτυξη αποτελεί επίσης κίνδυνο  για τον πλανήτη , δεδομένου ότι το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο γίνεται πολύ πιο χαλαρό και ασαφές . Συγκεκριμένα δεν διαθέτει μηχανισμό επίλυσης των διαφορών και καμία δυνατότητα τιμωρίας για τις παραβιάσεις σε αντίθεση με αυτό που γίνεται για τις οικονομικές διαφορές μεταξύ πολυεθνικών εταιρειών και κρατών όπως έχει προαναφερθεί .
• Ειδικά για την πατρίδα μας η εφαρμογή της διατλαντικής συμφωνίας εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους για τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα και κυρίως για τα προϊόντα ΠΟΠ  ( Προστατευόμενες Ονομασίες Προέλευσης)  και ΠΓΕ ( Προστατευόμενες Γεωγραφικές Ενδείξεις ) , διότι θα υπάρχει η δυνατότητα να κυκλοφορούν νόμιμα  μαζικά απομιμήσεις αυτών των προϊόντων .  Ο ανταγωνισμός από χώρες που εφαρμόζουν μαζική εκτατική και βιομηχανοποιημένη αγροτική παραγωγή καθώς και η χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου που προστατεύει την μικρή ποιοτική παραγωγή  απειλεί ευθέως όχι μόνο τους έλληνες αγρότες , αλλά και άλλους  αγρότες κυρίως των μεσογειακών κρατών της Ε.Ε.

Από ότι φαίνεται οι συνομιλίες μεταξύ  Ε.Ε και ΗΠΑ για την διατλαντική συμφωνία παρότι πρέπει να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2015 , θα διαρκέσουν πολύ χρόνο ακόμα , θα είναι δύσκολες και πολύπλοκες και βεβαίως η συμφωνία στο τέλος θα πρέπει να εγκριθεί   από το Ευρωκοινοβούλιο και τα κρατικά κοινοβούλια . Επειδή όμως τα συμφέροντα ων πολιτών που διακυβεύονται είναι σημαντικά , απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση  από τους λαούς της Ευρώπης , τις περιβαλλοντολογικές οργανώσεις , τα συνδικάτα , τους επιστημονικούς φορείς  , προκειμένου να διασφαλιστούν τα  δικαιώματα των λαών και όχι των πολυεθνικών .

Νικόλαος Ι. Γιαννούλης